آغاز گران هنر بازیگری و تیاتر در افغانستان

در تاریخ معاصرتیاتر افغانستان مدحان آغاز گران هنر تیاتر و بازیگری محسوب میشوند.. مداحان معمولآ در بازار های پر ازدعام و پر جمعیت به شیوه خاصی به نقل داستان های اسطوریی ، روایات و گاهی هم به نقل داستان های حماسی میپرداختند. نقل وقصه پردازی آنان طور عادی و ساده نبود بلکه توآم با ژست و حرکا ت ، توآم با الحان و اشارات بود . شیوه صحبت شان گاهی به نثر و زمانی به نظم میبود . نقش قهرمان و مخالف آن را خود شان با تغییر لهجه بازی میکردند، که گفته میتوانیم این بازیگران منفرد در یک زمان چندین نقش را بازی میکردند در بازی این بازیگرا ن شیوه خاص وجود نداشت این افراد در کار مداحی مسلکی شده بودند  و از این طریق زندگی خودرا پیش میبردند.موضوع قصه های مدح آمیز آنها در اول به قهرمانان اسلام اختصاص داده شده بود ولی تدریجآ داستان های روایتی و اسطوریی جای آنرا گرفت.

بعد از مداحا ن، سادو ها دومین گروپی اند که در ایجاد بازیگری ابتدایی در افغانستان نقش خویش را بازی کردند. سادو ها معمولآ در شب های رمضان و روز های مذهبی و ملی آواز خوانی میکردند هم چنان مانند مداح ها از شجاعت و سلحشوری رزم آوران اسلام  و نمونه های مهیج و احساساتی قصه میکردندکه بعد از این ها گروپ مسخره ها نیز به نوبه خود با الهام از مداحان و سادو ها اینها اشکال جدیدی برای خود ابداع میکردند و هم در موقع قصه گویی ها خود را به اشکال مختلف در میآوردند، آنها از نقاب های ساخته خودشان گاهی به شکل دیو ، گاهی به شکل پری ظاهر میشدند.کار ا ین گروپ معمولآ در محافل عروسی ها ، سالگره ها با حرکات خاص خنده آور مردم را بخود مصروف نگاه میکردند . در باره سائین قناد

جبار رنگمال از جمله شاگردان نقاش ا طریشی بود که به منظور تدریس هنر نقاشی برای شاگردان مکتب صنایع به کابل آمده بود، از اینکه در آ ن زمان مردم با هنر نقاشی و کلمه نقاشی آ شنا یی کامل نداشتند ، موصوف را بنام جبار رنگمال یاد میکردند .

جبار رنگمال توانست برای اولین بار بنیاد و اساس تیاتر ابتدایی را در کشور بگذارد .موصوف در منطقه دروازه لاهوری کابل یک عده از مسخره های ساهین را بدور خود جمع نموده و کار هایشان را منسجم ساخت ، که جمع کردن بازی ها از کوچه و با زار و بازی کردن در زیر یک سقف بنیا د واساس تیاتر ابتدایی در کشور بود به همین منظور در تاریخ تیاتر افغانستان جبار  رنگمال را موسس تیاتر ابتدایی در افغانستان خوانده اند  .

در همین سالها یکتن از استادان معارف محترم علی افندی هنر تیاتر را به مکاتب کشانید که اولین نمایش تیاتری اهل معارف در سال پنجم استرداد استقلا ل کشور بود  .نمایشات این گروپ در ستیژ سینما بهار پغمان نمایش داده میشد . ا ز جمله نمایشنامه های انها میتوان از ( حاکم ظالم ، پسر نازدانه و دروغگوی نام برد. به همین شکل در سال هفتم استقلا ل نمایشنا مه های فتح و سقوط ا ندلس  و پسریکه به اروپا میرود را بروی ستیژ سینما بهار پغمان پیاده نمودند، قابل یاد آ وریست که در این دور نمایشات سه ممثله نیز هنر نمایی نمودند

 این تیاتر نو بنیا د در راه تکامل بودکه شورش های داخلی بوقوع پیوست منجر به سقوط حکومت غازی امان الله خان و سکوت و رکود در تیاتر نو بنیاد گردید.در سال 1322ه ش--1 زمانیکه دانشمند گرا نمایه مرحوم استاد غلام محمد سلجوقی  مسولیت ریاست مستقل مطبوعات را به عده داشت تیاتر پوهنی ننداری تآسیس شد، که در ایجا د وتآ سیس این تیاتر مرحوم عبدالرشید لطیفی و مرحوم عبدالغفور برشنا نقش ارزنده و فراموش نا شد نی داشتند.ُُُباید متذکر شد که مرحوم سلجوقی در سال 1303 ه ش – 1925م در ولا یت هرات وظیفه معلمی داشت ، در زمان نیزهنر تیاتر را در بین معلمان و شاگردان معارف ترویج داد، که به اساس همین فعالیت ها بود که در سال 1324 ه ش --- 1946 م تیاتر رسمی ولا یت هرات افتتاح گردید. مسولیت این تیاتر بدوش استاد بیسد گذاشته شد و در سال 1328 ه ش – 1950 م گروپ تیاتر هرات تحت نظر ( محمد علی زره ) وارد کابل شد ند و نمایشات تیاتری خویش را نمایش دادند.

در سال 1327 ه ش – 1949 م تیاتر شاری ننداری ایجاد گردید ، مدیر مسول و رژیسور این تیاتر مرحوم عبدالرشید حلیا بود نمایشات این تیاتر بزبان ساده و روان عامیانه اجرا میشد به همین منظور بنام تیاتر عامیانه مشهور گردید، به نسبت ساده بودن نمایشات علا قمندان این تیاتر بسیارزیاد بود ، هنرمندانیکه در این تیاتر صادقانه همکاری مینمودند ( سایر هراتی ،یوسف کهزاد ، سید مقدس نگاه ، حمید حبیب، آقا محمد سیار، یار محمد فراز، حسین آرمان، محمد نعیم فرحان، رحیم ساربان و مهدی شفا) بودند.از نمایشات مشهور این تیاترسیاه پوش ، دو عشق، کار وان دلدارعشق عسکر ، بوت کهنه و زن فریبنده میتوا ن نام برد.

 سالهای 1327 ه ش—1949 م در تاریخ تیاتر افغانستان سالهای اوج تیاتر بوددر همین سالها تیاتر پوهنی ننداری و مرستون ننداری در یک رقابت سا لم فعالیت داستند ، در عین زمان محترم محمد علی رونق تا زه بعد از ختم تحصیل از فرانسه باز گشته بود و با همان شور و شوق و اسلوب تیاتر سایه را در تیاتر پیاده نمود ، هم چنان یرای اولین بار کورس آرت و دراماتیک را ایجاد نمودند. این کورس تحت نظر محترم محمد علی رونق به همکاری عبدالحکیم ضیآیی ، عبدالغفور برشنا ، عبدالغفور روان فرهادی، ضیآ قاری زاده و فرخ افندی با پروگرام مشخص دروس تطبیق گردید که سر انجام بعد از دو سال  شاگردان این کورس هر یک احریف نجیمی ، اختر پیکر ، رحیم ، ظاهر صدیقی، مشعل هنریار ، سرور نجیمی ، غلام اسلمی و یک تعداد دیگر ازاین کورس فارغ و در جامعه عملآ مصدر خدمت شدند.((سال 1336ه ش 1958 را سا ل تحول شگرف در تاریخ تیاتر کشور میتوان خواند ، که این تحول ناشی از اداره قوی و اندیشه قوی و تزلزل نا پذیر انجنیر علی رونق در ارتباط و علا قمندی وعشق  بی پایانی که به جهان هنر وتیاتر داشت خواند....انجنیر علی رونق یک انقلاب تیاتری در کشور بوجود آورد. انقلاب در انتخاب ، نحوه اجرا و بازی ، در ادای کلمات و افاده ،در دیکور و لباس ، در مکیاژ ، در صحنه سازی و فضا سازی ،در تخنیک نور و برق که تا پیش از آن هرگز تیاتر های کشور از آن بهره نداشت......فعالیت های علی رونق تا نیمه سال 1338 ه ش –1960 م به شدت دوام داشت ، اما  ناگهان رونق از تیاتر کنار رفت و تیاتر علمی نو به پا خاسته به وادی معدومیت سر نگون شد.))

در سال 1338 ه ش –1960 م (شمس قیاموف)اولین رژیسور خارجی از تاجکستان وارد کابل شده و همکاری خود را با پوهنی ننداری آغاز نمود، موصوف بر علاوه تیوری تیاتر کار های عملی را نیز با هنرمندان آغاز نمود و چند نمایشنامه را بروی ستیژ پیاده نمودند .

 درست در همین سالها که پوهنی ننداری و شاری ننداری مصرف فعالیت های هنری بودنددر مطبوعات کشور موسسه هنر های زیبا تاسیس شد . فعالیت های این موسسه در سه بخش

موسیقی، نقاشی ، هیکل تراشی و آرت و دراماتیک ) دوام داشت، در کورسهای آرت ودراماتیک از بین هزاران علا قمند ان محترمان((خان آقا سرور، مزیده سرور، هما ابرهیمی ، غلام یحیی شور انگیز،بریالی، رحیم،ظاهر هویدا، و استاد جفایی )) انتخاب گردیدند، اولین نمایش این

گروپ بعد از فراغت (باریچه های شیشه یی ) اثر معتبر( تنسی ویلیامز) توسط فیض محمد خیر زاده دایرکت گردیده بود ، به همین ترتیب سلسله ارای نمایشات  بزبان های پشتو ودری جریان داشت، اما در سال 1343 ه ش –1965 م روی ملاحظات خاصی شاری ننداری از فعایت باز ماند و در سالون نمایشات تیاتری ماشین 16 ملی متری سینما نصب شد و در آنجا فلمهای 16 ملی نمایش داده میشد . از نیمه سال 1343 ه ش—1965 م و نیمه سال 1344 ه ش—1966 تیاتر پوهنی ننداری با موسسه هنر های زیبا مدغم گردید.فعالیت های هنری این دو تیاتر به شدت جریان داشت و نمایشات بیشماری را بروی ستیژ پیاده نمودندشمار نمایشات ، اکتوران و کار گردانان در این سالها بسیار زیادمیباشد که ذکر همه ایشان در این مقاله گنجایش ندارد.

در سال 1351 ه ش –1973 م برای اولین بار امریت تیاتر افغان ننداری با تشکیل وسیع و صلاحیت بزرگ ایجاد گردیدکه بعد از تحولات سیاسی همان وقت در کشور کابل ننداری یک سلسله فعالیت های بیشتر و خوبتری را در عرصه تیاتر انجام داد ، زیرا تمام هنرمندانیکه د ر  طی چندین سال به اشکال مختلف در این رشته تربیه شده بودند و تجارب کافی بدست آ ورده بودند همکار همین تیاتر بودند. در همین سالها بهترین نمایشات در کابل ننداری تمثیل میشد.اما بعد از حوادث سال 1357 ه ش—1978 م   که باز هم وضعیت نا بسامان وجنگ های داخلی تاثیرات عمیق خود را بالای هنر تیاتر گذاشت، گرچه در این زمان نیز تیاتر فعالیت های داشت ، نمایشاتی در تالار کابل ننداری روی ستیژ پیاده میشد ، هنر مندان ما به خارج از کشور سفر های هنری داشتند ،هم چنان در بخش های نظامی مثل وزارت دفاع ، وزارت داخله و وزارت امنیت وقت تیم های تیاتر ایجاد گردید و تعدادی از هنر مندان به منظور سپری نمودن دوره عسکری در این گروپ ها تنظیم و فعالیت های هنری داشتند. در چوکات کابل تیاتر کورسهای آرت و دراماتیک به همکاری پوهنحی زبان و ادبیات ایجاد گردید که استادان پوهنتون کابل مثل مرحوم پوهاند الهام ، محترم اسدالله حبیب و مینا شکور ،هم چنان در بخش های مسلکی مرحوم حمید جلیا ، محترم داکتر محمد نعیم فرحان ، مهدی شفا ، عظیم رعد ، محترم محمدعلی رونق ، خان آقا سرور ، زلیخا نورانی ، خانم الزا افضلی تدریس مینمودند و در ختم این کورسها بعد از دوسال به اثر تلاشهای محترم داکتر نعیم فرحان ومحترم محمد علی رونق برای فارعان این دوره سند صنف 14 از طریق وزارت تحصیلات عالی توزیع شد. باید گفت شاگردان این کورس برای اولین بار نمایشنامه اطفال را بنام توپک خمیری  و کلاه سرخک برای اطفال به نمایش گذاشتند که مدت دو ماه در ستیژ کابل تیاتر نمایش داده شد و اطفال از نقاط مختلف شهر با علاقمندی فراوان به تماشای آن نمایش میامدند. اما باز هم نظر به شرایط نا به سامان وشروع جنگ های داخلی ،هنرمندانیکه با زحمات فراوان و شوق و علاقه وافر به هنر تیاتر رو آورده بودند رخت سفر بستند، همانند دیگر مردم افغانستان در کشور های مختلف دنیا معاجر شدند...وتیاتر افغانستان باز هم به سکوت و رکود مواجه شد. از سال 1371 ه ش—1993 م با شروع  شدن جنگ های داخلی ( تنظیمی) تعمیر کابل ننداری به خاک مبدل گردیدکه تا امروز به همان حالت قرار دارد.

در زمان حکومت طالبان دیگر از هنر تیاتر و تمثیل اصلآ اثری نبود ، صرف یگانه جاییکه تیاتر داشت دیپارتمنت تیاتر پوهنحی هنرهای زیبا پوهنتون کابل بود که بعدآ در مورد صحبت خواهد شد. بعد از استقرار اداره موقت و سقوط حکومت طالبان هنر تیاتر مانند دیگر شون زندگی اجتماعی در افغانستان روح تازه بخود گرفت به اثر توجه مقام محترم وزارت ا طلا عات و فرهنگ در نخستین روز های حکومت اداره موقت بعد از وقفه چندین ساله ، ستیژ ویرانه و مخروبه کابل ننداری شاهد اجرای نمایشنامه تیاتر بود . همچنان چوکی های شکسته و سوخته سالون تیاتر مهمان دار صدها تماشاچی داخلی و خارجی بودند . این نمایش امیدی بود برای هنر مندان و در نتیجه تعدادی زیادی ا ز هنرمندان مادو باره بوطن عودت نمودند..تیاتر کابل ننداری بعد از وقفه چندین ساله در ولایات کشور نمایشات تیاتری اجرا نمودند.. هم چنان فعالیت های کابل تیاتر در شهر کابل روز تا روز بهتر شده میرود، در پهلوی کابل تیاتر ، در سال 1382 ه ش –2003 م سه تیاتر شخصی به نام های ( فرخ تیاتر ، صادق تیاتر و آسمایی تیاتر ) توسط هنر مندان خوب وسابقه دار کشور هر یک محترم استاد قادر فرخ ، محترم استاد اسد الله تاج زی و محترم محمد صدیق دره یی ایجاد و تاسیس گردید .هم چنان تیاتر غربت که در دوران معاجرت در کشور پاکستان فعالیت داشت دو باره به داخل وطن در چوکات دیپارتمنت تیاتر و سینما پوهنحی هنر های زیبا  فعالی از طرف بنیاد فرهنگ و جامعه مد نی و دفتر سیاره در کابل فستیوال مبائیل تیاتر  براه انداخته شده بود ، در قدم نخست ورکشاپ تیاتری برای هنرمندان 32 ولایت افغانستان دایر و در نتیجه این ورکشاپ یک نمایشنامه که توسط محترم قادر فرخ نوشته شده بود و سوژه اصلی آن روند اتخابات بود، توسط 10 تیاتر مختلف در 32 ولایت افغانستان نمایش داده  شد و از طرف مردم، از  دور ترین نقاط مختلف افغانستان پذیرایی گرم بعمل آمد. گرفته شده از نوشته های استاد حسین زاده

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: